#krozKruševac: Saborna crkva Svetog Đorđa

Saborna crkva Svetog Đorđa ili Svetog Georgija sedište je Eparhije kruševačke Srpske pravoslavne crkve i predstavlja glavni, a ujedno i najveći pravoslavni hram u Kruševcu.

Prvo pominjanje crkve Svetog Đorđa jeste prilikom kupovine placeva od strane žitelja Kruševca, i to za izgradnju nove crkve. Međutim, zidanje crkve je počelo tek 1885. godine, ozidana je i stavljena pod krov 1898. godine, tri zvona su plaćena 1902. godine, ugovor za izradu ikonostasa je potpisan 1903. godine, a crkva je u potpunosti završena 1904. godine. Crkva je građena po projektu arhitekte Dušana Živanovića.

Godine 2015. je završeno freskopisanje kupole crkve, a 2019. je fasada okrečena u jarku crvenu boju.

Crkva je građena u srpsko-vizantijskom stilu, a fasade su rađenje po uzoru na moravsku školu. Rađena je u obliku slobodnog krsta sa pet kupola. Ikone su i do danas sačuvane, a postoji jasna razlika u stilu između gornjih i prestonih ikona, te se smatra da je jedne uradio Živko Jugović, a druge Milan Milanović. Na zidovima se može videti dvanaest fresaka. Crkva je do kraja Drugog svetskog rata imala drvenu ogradu, koja je onda zamenjena kamenom sa dekorativnim gvožđem.

Zvanično, najraniji podaci o novoj crkvi Svetog Đorđa su iz 1865. godine. Te godine su za 362 cesarska dukata kupljeni kućevni placevi od Stojana Petrovića, Alekse Marića i Živka Ilića za gradnju nove crkve. Međutim, zbog poteškoća oko isplate naknada za placeve gradnja je odgođena dve decenije.

Od 1873. pa sledećih 12 godina u dostupnim dokumantima nema podataka o gradnji crkve Svetog Đorđa u Kruševcu. Iz spiska planova izrađenih crkava u Kraljevini Srbiji, koji se čuva u arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti, saznajemo da je zidanje nove crkve počelo tek 1885. godine. Crkva Svetog Đorđa bila je 1898. godine ozidana i stavljena pod krov.

Tri zvona za novu crkvu plaćena su krajem 1902. godine. Ministar prosvete i crkvenih dela je 9. novembra 1902. godine odobrio ovaj izdatak.

Posle dosta problema, ugovor za izradu ikonostasa je zaključen februara 1903. godine. Na drvenim pregradama ikonostasa izveden je u duborezu biljni ornament, naročito bogat oko prestonih ikona. Na ikonostasu su očuvane prvobitne ikone do danas. Iako je ugovorom za izradu ikonostasa angažovan jedan živopisac, Živko Jugović, u slikarstvu ikonostasa stilski se jasno razlikuju dve celine. Postoji velika razlika u stilu između gornjih i prestonih ikona. To je pojedine naučnike, među kojima Pavla Vasića, navelo na zaključak da su to radovi dvojice slikara. Sve upućuje, kaže P. Vasić „da su gornje ikone rad Živka Jugovića, a prestone ikone verovatno Milana Milovanovića“. Milovanović je verovatno radio ikone za crkvu Svetog Đorđa po svršetku Akademije u Minhenu, po svoj prilici u leto 1903. godine.

Na zidovima hrama urađeno je 12 fresaka. Za sada se ne zna ko je radio ove freske. U Letopisu je izneta pretpostavka Branka Milenkovića iz Kruševca, rođenog 1897. godine, da je ove freske radio italijanski umetnik Arminije, koji je Milenkoviću poklonio jednu lepu ikonu Sv. Spiridona na platnu.

 

Fasada je 2019. godine okrečena u jarku crvenu boju.

Medijski sadržaj realizovan je u okviru projekta „#krozKruševac“, koji je sufinansiran sredstvima iz budžeta grada Kruševca. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.