MEĐUNARODNI DAN OSOBA SA INVALIDITETOM, 3. DECEMBAR 2022.

Godišnje obeležavanje Međunarodnog dana osoba sa invaliditetom 3. decembra proglašeno je 1992. godine Rezolucijom 47/3 Generalne skupštine Ujedinjenih nacija. Obeležavanje Dana ima za cilj da promoviše razumevanje pitanja invaliditeta i mobiliše podršku za dostojanstvo, prava i dobrobit osoba sa invaliditetom. Međunarodni dan osoba sa invaliditetom je ove godine posvećen temi „Transformativna rešenja za inkluzivni razvoj: uloga inovacija u stvaranju pristupačnijeg i pravednijeg sveta“.

U Republici Srbiji, Strategijom unapređenja položaja osoba sa invaliditetom za period od 2020. do 2024. godine i Akcionim planom od 2021. do 2022. godine je predviđen niz mera i aktivnosti čija bi realizacija doprinela ostvarenju tri posebno istaknuta cilja: povećanoj društvenoj inkluziji osoba sa invaliditetom, obezbeđenju uživanja prava osoba sa invaliditetom na poslovnu sposobnost i porodični život na ravnopravnoj osnovi sa drugima i efikasnoj zaštiti od diskriminacije, nasilja i zlostavljanja, i sistemskom uvođenju perspektive invaliditeta u donošenje, sprovođenje i praćenje javnih politika.

Na osnovu procena Evropske agencije za rekonstrukciju iz 2006. godine, u Republici Srbiji živi između 700.000 i 800.000 osoba sa invaliditetom, što je i prosečan broj osoba sa invaliditetom u zemljama EU (između 8 – 12% od ukupnog broja stanovnika). Popisna metodologija u Popisu 2011. godine išla je pristupom prijavljene poteškoće u funkcionisanju usled određenog zdravstvenog problema, pa su podaci pokazali da se ukupno 571.780 građana može smatrati osobama sa invaliditetom, što predstavlja oko 8% ukupne populacije. Međutim, ovome treba dodati da je za 119.482 građana status invaliditeta nepoznat, što predstavlja dodatnih 1,66% ukupne populacije. Od ukupnog broja, više od 58% čine žene, dok je muškaraca malo manje od 42%.

U društvu su široko raširene predrasude i stereotipi o osobama sa invaliditetom, čemu značajno doprinose mediji, a zaposleni u institucijama sistema svoj rad još uvek zasnivaju na medicinskom modelu invaliditeta. Teme o značenju, prirodi i posledicama invaliditeta nisu zastupljene u obrazovnim programima. Na univerzitetima društveno-humanističkih nauka ne postoje studije invaliditeta (eng. disability studies), koje se kao posebna akademska disciplina izučavaju na mnogim univerzitetima u svetu, što za posledicu ima nizak nivo znanja budućih profesionalaca o socijalnom konstruktu invaliditeta. Žene sa invaliditetom su u riziku od višestruke diskriminacije, nevidljive su u javnoj sferi, ne učestvuju u dovoljnoj meri u javnom i političkom životu, suočavaju se sa teškoćama u ostvarivanju svojih prava i izložene su rodno zasnovanom nasilju“, Strategija za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji za period od 2020. do 2024. godine.